Over het einde van de wereld en innovatie...

Als we sommige Maya-adepten mogen geloven zullen we op 21 december 2012 geconfronteerd  worden met een grote verandering in het bewustzijn van de mens of zelfs van het universum. Hoewel dat niet noodzakelijk een ramp hoeft te zijn, gaan we er even vanuit dat het zo'n vaart niet zal lopen. Of het moet zijn dat de Maya's de val van de EUR hebben zien aankomen en de daaruit resulterende wereldwijde recessie. Het collectief geloven in een nakende ramp is natuurlijk niks nieuws. Elk decennium is er wel ergens ter wereld een groepering die zich voorbereid op het einde van de wereld. Meestal is het helaas een self fulfilling prophecy als de sekteleden op de dag des oordeels de hand aan zich zelf slaan.

De Amerikaanse sociaal psycholoog Leon Festinger verrichte onderzoek naar het gedrag van mensen (believers), die geconfronteerd worden met het uitblijven van een voorspelde ramp. Aan de basis van het onderzoek lag een voorspelling door een Amerikaanse huisvrouw dat op 21 december 1956 voor zonsopgang de wereld zou vergaan door een enorme vloedgolf. Een groep gelovigen zou samen met haar om middernacht opgepikt worden door een buitenaards ruimteschip.  Het gedrag van de groep believers werd daarbij opgevolgd. Festinger voorspelde dat het uitblijven van de ramp en de buitenaardse ingreep, de groep zou aansporen om extra steun te vinden voor hun geloof om de pijn van het uitblijven van hun voorspelling te verzachten. En inderdaad, de groep besluit dat hun actie God heeft overtuigd om de aarde te sparen en begint een echte media-actie om dit over een zo groot mogelijk publiek te verspreiden.

Festinger definieert dit als cognitieve dissonantie, een onaangename mentale spanning die ontstaat als feiten tegenstrijdig lijken te zijn met de eigen opvattingen of mening. Mensen gaan meestal onbewust die spanning wegbalsemen door hun opvattingen aan te passen. Stel dat u een nieuwe tablet koopt en twijfelt tussen twee modellen. Het ene model is mooier in design, het andere krachtiger in gebruik. Er is dus een onverenigbaarheid tussen beide keuzecriteria. Eens u kiest voor het tweede model, zal u na enige tijd dit model zelfs mooier in design vinden, waarmee u het onaangename gevoel dat je toch verkeerd verkozen zou hebben vermijdt.

En hiermee is de brug geslagen naar innovatie. Innoveren is immers ook keuzes maken. Keuzes die maar gedeeltelijk rationeel te onderbouwen zijn. Het is dus een proces waarbij je voortdurend geconfronteerd wordt met onverenigbaarheid tussen cognities. Kies ik voor een nieuw product of focus ik mij eerst op een nieuwe markt? Voorzie ik nog een extra functionele optie op dit nieuwe product? Festinger en zijn studies rond cognitieve dissonantie leren ons dat als een voorspelling niet uitkomt, het geloof in eigen gelijk toenemen. Nu kan enig doorzettingsvermogen bij innoveren geen kwaad. Succes groei per slot van rekening als fruit aan de boom der volharding. Maar in sommige gevallen is dit ook  een knoert van een valkuil waarin helaas ook bij innovatie soms getrapt wordt. Bedrijven klampen zich vast aan hun eigen groot gelijk en daardoor capteren ze niet de signalen uit de markt die op het tegendeel wijzen. Signalen die er op wijzen dat de innovatie onvoldoende tegemoet komt aan de echte marktnoden. Herinnert u de Digitale Compact Cassette nog? Makes my case...

Kortom: op het moment dat je jezelf begint te overtuigen met argumenten om je eigen keuzes te rechtvaardigen gaat er best een knipperlicht aan. Een kritisch klankbord is daartoe een ideale sparring partner. Meteen één van de voordelen van een Raad van Advies of Raad der Wijzen. En daarmee zijn we terug bij de Maya's. Wijs waren ze in elk geval. Maar dat ze in de toekomst konden kijken valt te betwijfelen. Dus tenzij u echt gelooft dat op 21 december de wereld vergaat, wens ik u alvast een open blik bij het innoveren...