We leven hoe dan ook in tijdens waarin polarisatie hoogtij viert. Veel maatschappelijke thema’s verzanden al snel in een voor-tegen discussie. Visies over waar we als maatschappij naar toe moeten, nodigen normaal uit tot dialoog. Het uitwisselen van argumenten biedt ruimte om iedereen in zijn of haar standpunt te laten evalueren. In de plaats daarvan komt meer en meer het vermoede groot gelijk, waardoor discussies resulteren in het kost wat kost overtuigen van de andere over dat groot gelijk. Soms lijkt zelfs dat overtuigen geen doel an sich meer en glijdt het af naar het zichzelf overtuigen van het vertegenwoordigen van het grote gelijk. Allicht is er weinig dat zo polariseert in de maatschappij dan klimaatverandering. Het is een thema van zwart (een verzinsel) – wit (het is te laat, de wereld gaat naar de verdoemenis) en veel tinten grijs daartussen. Het is ook een thema waarin mensen die voor zichzelf stappen willen zetten en dat ook expliciteren, niet zelden vijandig worden bejegend door ze even te wijzen op wat ze allemaal nog wel qua impact veroorzaken. Spiegels lokken niet altijd gejuich uit van wie er in kijkt.
Kees Aarts is oprichter en CEO van Protix, een internationaal opererend
insectenbedrijf dat sterk inzet op het aanwenden van insecteneiwitten, o.a. als
alternatief voor vismeel. De Nederlandse tegenhanger van Millibeter, een Vlaams bedrijf dat ondertussen onderdeel is geworden van Circular Organics. Met een opleiding als ingenieur in Lucht en
Ruimtevaarttechniek heeft Kees Aarts voor een andere richting gekozen toen hij op een
duikvakantie in Afrika tot het besef kwam dat veel vis wordt gevangen om
vismeel van te maken om kweekvis te voeden. De kiem van Protix was gelegd.
De voetprintariër bedacht hij naar analogie van vegetariër, maar dan wel
de letterlijke, positieve invulling. Een vegetariër eet planten.
Maatschappelijk is dat geëvolueerd tot ‘eet geen vlees’. Dat is een negatieve
invulling en negativiteit enthousiasmeert niet. Bij mij toch niet. Daarmee vat ik meteen de kern
van het boek samen: mensen meekrijgen in gezamenlijke actie om onze impact op
klimaatverandering te verhogen vraagt een positieve benadering vanuit
mogelijkheden en vraagt vooral gedragsveranderingen. Ik moest dus even terugdenken
aan De Ladder van Ben Tiggelaar (podcast)
met een reeks tips over gedragsverandering. De voetprintariër wil zijn voetafdruk
verkleinen. Ze probeert alles te doen, maar met zo’n klein mogelijke voetafdruk.
Zij verbiedt niemand iets. Het vertrekt vanuit geloof dat verandering nodig is,
dan de intentie om er zelf iets aan te doen wat zich dan vertaalt in handeling.
Perfectionisme is daarbij niet nodig. Kees Aarts geeft toe dat hij wel eens een
stuk vlees eet.
Een voetprintariër kan idealist zijn, pragmaticus of activist of van alle
drie een beetje. Essentie is een geloof dat 1% verbetering tot een grote impact
kan leiden als die sequentiële verbetering wordt volgehouden. Een marathon in
plaats van een eenmalige spurt dus. De Covid19 pandemie toont aan hoe moeilijk
het is. ‘Voordeel’ bij deze pandemie is dan nog dat de doelstelling duidelijk communiceerbaar is: vermijden dat de ziekenhuizen mensen niet meer zouden kunnen behandelen wegens een overbelasting van de Intensive Care. Als het al niet duidelijk is, tonen beelden uit andere regio's waar dat concreet op neerkomt. Uitgezonderd een kleine fractie rabiate ontkenners van de pandemie, komt dat bij iedereen binnen. Flattening the curve van
ziekenhuisopnames geeft een duidelijk doelstelling die we nu ook in de 2de
golf aan het bereiken zijn. We doen dat omdat we daarmee een bepaalde subpopulatie
willen beschermen: ouderen en mensen met onderliggende kwalen waarbij de
mortaliteit met Covid19 hoger is. Met de klimaatverandering zal de impact ook
niet gelijk verdeeld zijn. Oudere mensen zullen bv. sneller last krijgen van
extremere hittegolven. Flattening the Curve zou ook voor het controleren van de
CO2 concentratie een duidelijk doel kunnen stellen. Alleen merken we bij Covid19
al hoe moeilijk mensen het hebben met gedrag af te stemmen op resultaten die
pas een paar weken later te zien zijn. Bij Covid19 gaat het over een paar weken
vertraging. Bij klimaatverandering gaat het over decennia. Dat maakt
kristalhelder dat klimaatverandering an sich geen gemakkelijk fenomeen is om
gedragsverandering op te enten.
Waar Kees Aarts terecht aangeeft dat kleine stappen aanmoedigen de beste
aanpak is om mensen te laten evolueren qua gedrag, gaat
hij minder in op de manier waarop die aanmoedigingen moeten gegeven worden. Al
geeft hij hier en daar wel duidelijk mee dat de overheid daarbij finaal toch de belangrijkste tools in handen heeft. Verschuiven van belastingen van arbeid naar het type
van consumptie bijvoorbeeld. Niet consumptie an sich, maar de vorm waarin geconsumeerd
wordt vraagt meer sturing vanuit de overheid. Dat laatste stelt voetprintariërs trouwens vaak voor dilemma’s: vaak
ontbreken immers data om de voetafdruk van producten te bepalen. Heeft een
papieren krant die gedeeld wordt met andere mensen een lagere of hogere voetafdruk
dan een e-krant? Is een plantaardige burger effectief milieuvriendelijker dan
een stuk vlees van geschoten wild? De vragen durven stellen illustreert dat je rationeel
gefocust blijft op het doel: verlagen van je voetafdruk. Er zijn dus vooral ook data nodig om daarover uitspraken te doen.
De benadering in dit boek doet me wat denken aan de
uitgangspunten van Cradle to Cradle, wat een visie zet binnen de bedrijfswereld. Vertrek niet van schaarste en het creëren
van angstgevoelens over de toekomst. Ga vooral uit van mogelijkheden om onze
levenskwaliteit op een weliswaar andere manier dan de afgelopen 100 jaar verder
te verhogen. Iedereen kan daartoe stappen zetten. Een dergelijke benadering is een enorme voedingsbodem voor innovatie en ondernemerschap. Grote bedrijven hebben natuurlijk meer impact als ze hun ondernemingsvisie heroriënteren naar betekenis voor een duurzame toekomst. Maar de starter die erg lokaal met een duurzaam aanbod komt, geeft mensen ruimte om zelf stappen te zetten naar een lagere voetafdruk. En elke stap telt...
Disclaimer: Boekbesprekingen in deze blog zijn steeds een mengeling van inzichten uit het boek en eigen inzichten...
