Meer nood aan Socratische Dialogen binnen innovatieproces...

Afgelopen zaterdag woonde ik een concert bij van Willem Vermandere. Gespekt door een sappig West-Vlaamse tongval gaf Vermandere, die naast zanger ook beeldhouwer, schilder, schrijver maar ook filosoof is, zijn eigen interpretatie van het Paasverhaal. Tijdens zijn filosofische bespiegelingen dwaalden mijn gedachten even af naar het gezegende jaar 1992, meerbepaald naar de cursus filosofie van Prof. Decorte. In een era waarin de grijze hersenmassa vooral werd gepijnigd met differentialen en integralen, keek ik altijd uit naar het schamele wekelijkse uur filosofie. De manier waarop Professor Decorte ons inwijdde in ethische afwegingen, in de betekenis van de menselijke geschiedenis en in het benaderen van logische problemen (hij moet gedacht hebben dat hij bij die ingenieurs toch best de brug naar de wiskunde legde) is me altijd bijgebleven. Wist ik veel dat hij in één van zijn lessen eigenlijk één van de pijlers uitlegde van een goed innovatiemanagement: de Socratische dialoog...

De Socratische Dialoog wordt gedefinieerd als een literair prozagenre, ontwikkeld in Griekenland rond 400 v.Chr. Vooral Plato is gekend door zijn talrijke Socratische dialogen. Plato was zelf leerling van Socrates die dan weer beschouwd wordt als de grondlegger van de Westerse Filosofie. Vermoedelijk zijn de Socratische Dialogen of de Socratische Methode dus gebaseerd op de handelswijze van de Meester zelf. De kern van de Socratische Dialoog is dat Socrates zich steeds voordoet als een eenvoudige man die bekent dat hij weinig kennis bezit. Daar tegenover staat zijn gesprekspartner die zich veelal als expert voordoet in een bepaald domein. Socrates gaat altijd even mee in de argumentatie van zijn gesprekspartner. Vervolgens geeft hij tegenargumenten om zijn gesprekspartner te laten beseffen dat hij erg inconsequente opvattingen heeft. Eens die inziet dat hij de bal misslaat, begint Socrates vragen te stellen die zijn gesprekspartner op een hoger kennisniveau brengen, hoewel Socrates zelf geen enkel antwoord geeft.

Tot daar het Oude Griekenland. Laat ons dat nu eens vertalen naar het moderne bedrijfsleven. Vraag die elke  ondernemer en manager zich kan stellen is: 'gedraag ik mij als Socrates of als Socrate zijn gesprekspartner'. Binnen de populatie van de 100-den bedrijfsleiders die ik de afgelopen 15 jaar ontmoet heb, zaten er zeker Socrates-adepten, al wisten ze het zelf niet. Het is het type bedrijfsleider waarbij je op het eerste gezicht denkt: 'hoe is die "simpele" in staat geweest om een bedrijf uit de grond te stampen'.  Maar wat die "simpele" juist sterk maakt is dat zij haar grote kennis niet etaleert. Ze vermijdt zo dat ze haar medewerkers overwoekert. Integendeel, door vragen te stellen waar ze zelf het antwoord op kent, geeft ze die medewerkers alle ruimte om zichzelf te ontplooien en zich nieuwe kennis eigen te maken. Wat een verschil met de ondernemer of manager die kost wat kost wil bewijzen dat hij de slimste van het bedrijf is. Gevolg: het onkruid overwoekert de bloemen...

Dat verschil in leiderschapstijl heeft nogal wat impact op de innovatiecultuur in een bedrijf. Een aangenaam neveneffect van leiderschap geënt op een Socratische Dialoog is dat medewerkers continu aangepord worden om hun eigen creativiteit te gebruiken en niet terug te vallen op kennis of ervaring. Die laatste wordt immers niet zelden overschat en is daardoor vaak het slot op de deur naar nieuwe inzichten. Als daarnaast de manager ook nog rondloopt als een orakel en een antwoord klaar heeft voor elke vraag, is de weg geplaveid naar een organisatie van schapen om het met de treffende metafoor van Jef Staes te zeggen. Met schapen heb ik weinig, maar met muziek des te meer. Een wijze dirigent zei ooit dat de kunst van het dirigeren inhoudt dat je het stokje achterwege kunt laten om het orkest niet in verlegenheid te brengen...

Nu, niemand zegt dat het gemakkelijk is om al die kennis waarover je ongetwijfeld beschikt niet te etaleren om je eigen team te versterken. Socrates stierf door de gifbeker...