Niets doen kan veel geld kosten

10 jaar terug heb ik mij twee jaar onderworpen aan een opleiding bedrijfsmanagement. Eigenlijk was dat een soort ontvlooiingscursus om na 5 jaar ingenieursstudies in contact te komen met het echte leven: de economie. Nu zal die stelling allicht bij nogal wat collega ingenieurs wat zure oprispingen veroorzaken. De discussie of een economie zonder technologie denkbaar is, parkeren we voor een andere gelegenheid. Zeker is dat technologie zonder economische valorisatie geen lang leven beschoren is.We wijken echter af... Waar ik naartoe wil is dat een begrip uit die opleiding bedrijfskunde me zeer sterk is bijgebleven: "sunk costs". In die theoretische uiteenzettingen drong het belang  ervan nog niet goed door. 'Gezonken kosten' zegt dan ook niet veel. Het lijken op het eerste gezicht wel kosten die te zwaar zijn om te dragen... Ondertussen is me maar al te duidelijk welke impact dit economische begrip heeft op innovatieprocessen.

Elke doorwinterde econoom weet natuurlijk dat het kosten betreft die al gemaakt zijn en niet meer ongedaan te maken zijn. Het is dus niet nodig en vaak zelfs onderstandig om rekening te houden met die kosten bij het nemen van operationele of zelfs strategische beslissingen. Nochtans gebeurt dat laatste veel. Meer dan u misschien denkt. Neem bv. een bedrijf dat geïnvesteerd heeft in een nieuwe machine. Twee jaar later komt er een machine op de markt die een beduidend hoger rendement heeft. In veel gevallen wordt dit allicht op gevloek onthaald, maar veel minder wordt rationeel beslist om die nieuwe machine aan te kopen en de oude versneld af te schrijven. Nochtans zou zo geld kunnen bespaard worden.

En die 'sunk costs' spelen ook mee als het gaat over prestaties van medewerkers. U hebt een medewerker aangeworven en geïnvesteerd in 1 jaar intensieve interne en externe opleiding. Na dat jaar komt u echter tot de conclusie dat de medewerker niet het rendement kan halen dat u voor ogen hebt. Hoeveel managers zullen in dat geval, aangemoedigd door de verrichte investeringen in betrokken persoon, toch maar doorzetten met de ijdele hoop dat het wel zal beteren? De realiteit is natuurlijk dat dit toch resulteert in een scheiding na enkele jaren doordat of werkgever of medewerker zelf niet langer kunnen aarden in de samenwerking. 

Maar wat betekent dit allemaal in het licht van innovatie? Wel, ook daar misleiden de 'sunk costs' vaak managers en ondernemers bij het nemen van belangrijke beslissingen. Talrijke 'sunk costs' ondersteunen de argumentatie om vooral niet te innoveren. Gemaakte kosten voor productieapparatuur, voor het creëren van verkoopskanalen, voor het opleiden van medewerkers,... zijn een zeer dankbaar argument om de status quo te bewaren. "Want we hebben nu die kosten gemaakt en willen daar eerst de vruchten van plukken...". Een perfect menselijke reactie, ze is me niet onbekend, maar enigszins irrationeel conform de inzichten in 'sunk costs'.

Nog zo'n veelgebruikt argument om niet te innoveren is: 'innoveren kost geld en we zijn niet zeker dat het ook geld opbrengt'. Hier spreekt de CFO, wiens gedachtegang zich vaak ook nestelt in het hoofd van andere managers. Niks mis mee trouwens, want een goede financiële controle hoort thuis in een innovatieve organisatie. Maar bizar dat de keerzijde van de medaille wordt vergeten. Niet kiezen voor de nodige veranderingen geeft evenmin garantie op opbrengsten. De inkomsten van vandaag kunnen morgen immers verdwijnen als sneeuw voor de zon.

Hoe komt het toch dat niets doen dan toch zo vaak wordt verkozen boven actief het lot in eigen handen nemen? Recent maakte ik kennis met het concept van 'omission bias' in de psychologische sociologie (voor meer info zie deze blogbijdrage). Kort gezegd komt het erop neer dat we eerder spijt hebben van nadelen als die het gevolg zijn van een actieve keuze. Dus verlies door niets te doen, bevalt ons beter dan verlies als gevolg van iets dat we bewust gedaan hebben. Our foolish brain...

Laat u echter vooral niet leiden door dit psychologische inzicht. Het is toch veel leuker om je lot in eigen handen te nemen dan om achterover te leunen en te denken dat alles blijft zoals het is. En denk eraan: ook (vooral) niets doen kan veel geld kosten...