De Britse cognitieve wetenschapper Colin Cherry deed experimenten waarbij mensen in hun hoofdtelefoon links en rechts andere informatie doorkregen. Hij vroeg ze om zich te focussen op één oor. Naderhand bleek dat ze die informatie veel beter hadden opgeslagen in hun hersenen. Cherry noemde dit het Cocktail Party Effect, refererend naar de gave van de meeste mensen om op een feestje zich te concentreren op hun gesprekpartner, waarbij alle andere gesprekken niet of minder gecapteerd worden. Selectieve aandacht heeft zo z'n voordelen. Vraag dat maar aan mensen met APD (auditory processing disorder), een auditieve verwerkingsstoornis, ook wel bekend als het King-Kopetzky syndroom. Ze hebben een normaal gehoor, maar ze kunnen de informatie niet verwerken zoals anderen. Daardoor hebben ze het moeilijk met het opvolgen van mondeling instructies, luisteren ze slecht, worden ze zeer snel afgeleid in gesprekken en horen ze slecht bij achtergrondgeluiden, juist omdat ze niet selectief hun filter kunnen instellen. Dat slecht horen bij achtergrondgeluiden is me alvast niet onbekend.
Van selectieve aandacht naar selectieve perceptie is een kleine stap. Als je 10 mensen een traject laat wandelen doorheen een stad en achteraf vraagt wat ze gezien hebben, krijg je redelijk wat verschillende antwoorden. Wie graag uit eten gaat zal misschien zeggen dat de stad veel toffe restaurantjes heeft, wie veel van natuur houdt zal eerder dat prachtige park bijblijven. 10 mensen, evenveel verschillende perspectieven. Het is iets wat je in een organisatie altijd voor ogen moet houden bij het dialogeren over kansen en bedreigingen en strategie bij uitbreiding. Selectieve perceptie maakt ook dat die veronderstelde game-changing innovatie bij een groot deel van de potentiële markt toch niet de gezochte oplossing blijkt. Hoe meer inzicht in de filter van een medewerker of klant, hoe beter je begrip voor gedrag en uitgesproken standpunten. En die filter is helaas niet altijd erg rationeel.
Enter Joshua Bell. Deze Amerikaanse topviolist werkte in 2007 mee aan een experiment van de Washington Post waarbij hij gedurende 45 minuten nabij een metrostation optrad als busker. Van de 1097 mensen die er passeerden, stopten er maar 7. Hij verzamelde 32 dollar. Een paar dagen ervoor kreeg hij voor hetzelfde repertoire 60 000 dollar toen hij meespeelde met het Boston filharmonisch orkest. De schoonheid van een topviolist was duidelijk niet intrusief genoeg om de selectieve waarnemingen van de forensen te doorprikken. Een andere mogelijke verklaring is dat mensen niet erg goed in staat zijn om hun aandacht te richten op kwaliteit als ze bezig zijn met dagdagelijkse beslommeringen. Als de perceptie is dat je een busker bent, dan word je duidelijk ook betaald als een busker. Is de perceptie dat je een topviolist bent, dan krijg je een navenante beloning. Het is een belangrijk inzicht over prijszetting bij het in de markt zetten van innovaties.
Wat dat selectief gehoor bij mezelf betreft: een paar symptomen van APD zijn me niet onbekend, maar gelukkig niet allemaal. Voor alles is evenwel een oplossing. Ondertussen weet mijn vrouw dat als ik aan de laptop werk, er oogcontact moet zijn als ze zeker wil zijn dat ik haar boodschap capteer. Dan wijzigt mijn inschatting van de meest relevante informatie acuut en dan heeft ze mijn volledige, selectieve aandacht,...
