Wat Francis Bacon mij leert over innovatie...

Begin deze maand was het 490 jaar geleden dat de Engelsman Francis Bacon door een fatale longontsteking het loodje legde. Bacon is de grondlegger van het empirisme, daarbij ondersteund door niet de minste, namelijk Isaac Newton. Die filosofische stroming stelt dat kennis vooral voortkomt uit ervaring en niet uit het denken zoals het rationalisme postuleert. Empiristen beschouwen de menselijke geest bij aanvang als een wit blad dat zich vult met ervaringsgegevens. De waarheid ligt allicht in het midden. Dat de donder na de bliksem volgt is een inzicht en dus kennis die volgt uit ervaring, maar er is allicht wel wat redeneerwerk aan te pas gekomen om de reden van dat verband te achterhalen. Samenwerking tussen disciplines: het is de beste manier om grenzen te verleggen.

Bacon was een sterke believer in de kracht van inductie.Terwijl je bij deductie vertrekt van een algemene regel en die toepast op een specifiek geval, vertrek je bij inductie van specifiek waargenomen gevallen die je vertaalt naar een algemene regel. Stel dat je een wandeling maakt in een onbekend bos en op het traject dat je maakt zie je enkel eiken. Dat zou je tot de conclusie kunnen brengen dat alle bomen in het bos eiken zijn. Dat lijkt aannemelijk maar het is niet ondenkbaar dat er in het bos toch wel ergens een beuk staat of een andere boomsoort. Een conclusie op basis van inductie is dus weerlegbaar door empirische vaststellingen. Als iemand je in datzelfde bos begeleidt tot bij een eik, wordt het duidelijk dat je inductieve conclusie fout is. De statistiek is een trouwe compagnon van het empirisme, want maakt het mogelijk een waarschijnlijkheid in te schatten van een inductieve conclusie.

Bacon was met zijn theorieën een grondlegger van het wetenschappelijke experiment en bij uitbreiding een inspirator voor start-ups en innovatie managers. Vervang het bos hierboven door de markt en je zou al snel bij een blik op de markt kunnen veronderstellen dat die gevuld is met potentiële klanten. Bacon stelt evenwel voor om de zintuigen te gebruiken, eerder dan de ratio. Geen beredeneerde veronderstellingen, maar zintuiglijke waarnemingen. Proeftuinen zijn daartoe een erg dankbare testomgeving. In Vlaanderen zijn er gelukkig ondertussen wat omgevingen (IT, zorgsector, elektrische mobiliteit, onderwijs...) waarin nieuwe beoogde innovaties kunnen getest worden binnen mogelijke doelgroepen. Mits objectieve ogen en oren, een niet te onderschatten randvoorwaarde trouwens, creëren ze een schat aan waarde om de kans op succesvolle innovaties te verhogen. De kennis die je eruit haalt, geeft je extra troeven om de finaal uit te werken oplossing bij te sturen. Zoals Francis Bacon als zei: 'scientia potentia est' of 'kennis is macht'. Kennis die echter te sterk wordt gekoesterd, wordt waardeloos. Schrik hebben om je innovatief idee bloot te stellen aan een kritisch publiek is dus zeker geen goed idee. Al kan het verstandig zijn om eerst even de mogelijke bescherming van je intellectuele eigendom in kaart te brengen.

Bacon's fatale longontsteking zou een gevolg geweest zijn van een (empirisch) experiment waarbij hij de invloed van het invriezen van vlees op de houdbaarheid wilde nagaan. Ongewild maakt hij er zo ook een ander experiment van: wat is de invloed van de kou op de een longontsteking. De meningen zijn er nog altijd over verdeeld 390 jaar later. Het hangt er wat van af of je spreekt met een rationalist of een empirist...