Wat een boot uit ijs me leert over innovatie...

We schrijven 1942. De Tweede Wereldoorlog woedt volop. De Duitse U-boten bezorgen de alliantie slapeloze nachten. Ze torpederen immers met groot succes de bevoorradingslijnen doorheen de Atlantische Oceaan. Grote frustratie van vooral de Britten is dat ze de U-Boten niet succesvol kunnen uitschakelen met hun luchtmacht omdat het bereik van de vliegtuigen in die periode niet groot genoeg was om de doelen te bereiken. De Engelse oorlogsjournalist Geoffrey Pyke had in WOI al onaangenaam mogen kennismaken met de Duitse strijdkrachten. Hij was anoniem Duitsland binnengedrongen, maar na 6 dagen al opgepakt en opgesloten in een werkkamp. Daar begon hij statistische analyses te maken op diverse ontsnappingspogingen van kampgenoten om de faalfactoren in kaart te brengen en daaruit te leren om zijn eigen poging vorm te geven. Alleen daarvoor mag hij al een inspiratiebron zijn voor menige innovator. Samen met een maat sloeg hij er in 1915 in om te ontsnappen en na helse weken Nederland te bereiken.

Het was die Geoffrey Pyke die in 1942 een idee uitwerkte om de Britten toe te laten de U-Boten beter te bestrijden. Het concept omvatte in eerste instantie een vliegdekschip uit ijs. Dat leek 2 belangrijke voordelen te bieden. Er was geen staal vereist, wat gezien de schaarsheid aan deze grondstof in die periode effectief een pluspunt was. Bovendien zou een vliegdekschip uit ijs, als het getroffen werd door een projectiel van een U-Boot, toch nog drijvend kunnen blijven. Al snel bleek uit eerste testen dat zo'n schip uit ijs alleen niet zo'n goed idee was. We spreken niet voor niks over 'het topje van de ijsberg'. Kortom: het merendeel van het ijs ging onder water. Pyke was echter een doorzetter en werkte een mengsel uit van zo'n 86% ijs en 14% houtpulp. Het resultaat was een hard composiet dat ook nog trager smelt dan gewoon ijs. Zoals dat wel meer gaat met uitvinder moet je voor de naam van het product niet te ver zoeken: Pykrete dus.

Churchill was ondertussen gecharmeerd geraakt over het potentieel van het voorstel van Pyke en dus werden er de nodige budgetten vrijgemaakt om de ontwikkeling te realiseren. Belangrijke stap: een investeerder was aan boord. In Canada werd een proefboot gebouwd, waarbij men snel geconfronteerd werd met het verschijnsel van 'kruip'. Het composiet vervormt onder invloed van mechanische stress. In het geval van de boot begon die dus door te buigen. En dan merk je wat zeker in grotere bedrijven wel vaker een probleem is bij innovatieprojecten: het middel wordt het doel. Maar ook start-ups met de hete adem van een investeerder in de nek trappen wel eens in die val. In dit geval was het de hete adem van sponsor Churchill.  De ingenieurs zagen een oplossing om het probleem van de kruip te vermijden: ze begonnen de constructie te versterken met staal. Ik weet niet of er toen al dan niet iemand aan de bel heeft getrokken om er even op te wijzen dat die oplossing lijnrecht inging tegen de Unique Selling Proposition die de oorspronkelijke innovatie voor ogen had: vermijden van staal en een constructie die niet gevoelig is voor inslag van projectielen. Feit is dat die bel niet luid genoeg geklonken heeft. Vanaf dan is het project geëscaleerd zonder nog enige voeling te hebben met de vraag van de markt. Uiteindelijk werd er in december 1943 dan toch een streep onder getrokken. De realiteit van de markt had de ontwikkelaars ingehaald. Vliegtuigen werden voorzien van grotere tanks zodat ze langere afstanden aankonden en radars werden scherper zodat de U-Boten sneller konden worden opgespoord. De bedreiging voor de innovators van dienst zat niet bepaald in concurrenten die ook een boot uit Pykrete aan het bouwen waren...