Het is natuurlijk geen verrassing dat meer pathogenen onze richting uitkomen. Niet zelden worden die verspreid door insecten en die zijn zeer gevoelig aan condities van temperatuur en vochtigheid. Veel van die ziektedragers voelen zich goed in hun sas als het kwik toeneemt. Neem bijvoorbeeld de tijgermug. Sinds ze in 2000 voor het eerst opdook in Vlaanderen in een bandenbedrijf, zo'n banden zijn voor die muggen als echte freeriders een ideaal transportmiddel, is het aantal waarnemingen toegenomen, vooral in tuincentra en op parkings van autostrades. In 2023 meldde het departement zorg meldingen in 15 Vlaamse gemeentes. Zo'n tijgermug is met de witte strepen op rug en poten relatief makkelijk te herkennen. De mug kan drager zijn van ziektekiemen die verantwoordelijk zijn voor knokkelkoorts, zika en chikungunya. Dat laatste is een virusziekte die resulteert in koorts en reumatische gewrichtspijnen. De naam van de ziekte komt van het Mankode-woord voor krombuigen, wat een weerspiegeling geeft van de ergste klachten. Naast de tijgermug zijn ook enkele muggen die dengue veroorzaken in opmars in Zuid-Europa. Zandvliegen dragen dan weer leishmaniasis mee. Het is denkbaar dat wat nu beschouwd wordt als een 'wees'ziekte in de toekomst meer aandacht zal krijgen in de farmaceutische sector, gezien de modellen een veel bredere verspreiding door ratten voorspellen in de VS. Maar ook zonder muggen zijn we niet helemaal gevrijwaard van tropische infiltranten. De KULeuven waarschuwde afgelopen zomer voor de opkomst van de parasitaire platworm die Schistosomiase overdraagt. Zwemmen in besmet zoet water is voldoende. De parasiet, die zich verspreid via zoetwaterslakken, boort zich door je huid.
Iets minder aandacht is er voor het verhoogd risico van schimmels bij stijgende gemiddelde temperaturen. Hoewel we continu belaagd worden door schimmelsporen, zijn er maar een aantal die resulteren in infecties. Reden is dat onze lichaamstemperatuur te hoog is voor de meeste schimmels om te overleven. Dat helpt ons immuunsysteem om ze te elimineren. Als de gemiddelde omgevingstemperatuur stijgt, lijkt het erop dat een aantal pathogene schimmels zich aanpassen aan die hogere temperaturen en dus ook beter gedijen op het menselijk lichaam. Chinese onderzoekers deden alvast 2 vaststellingen van schimmels die daar nu wel in slagen, waar dat voorheen niet het geval was.
In deze blog kwam al eerder de miraculeuze wereld van de schimmels aan bod met de Ophiocordyceps unilateralis die zich meester maakt van een mier. Het inspireerde de makers van de game 'The last of us' en recenter ook die van de gelijknamige serie. Niet dat de klimaatverandering ons een stap in de richting van zombie-schap brengt, maar de signalen negeren omdat ze zo complex van aard zijn, is ook niet verstandig. Schimmels zijn een niet te onderschatten vijand als ze, vanuit ons perspectief bekeken weliswaar, slechte bedoelingen hebben. Het zijn immers eukaryoten, bestaande uit cellen met een celkern en een membraan. Dat onderscheidt hen van bacteriën en virussen. Het maakt het bestrijden van schimmels lastiger omdat medicatie het risico inhoudt dat we onze eigen cellen mee aanvallen. De Ophiacordyceps spreekt allicht het meest tot verbeelding, maar er zijn nog varianten die zich gespecialiseerd hebben in het 'hacken' van nieuwe gastheren. Maak kennis met de schimmel Enthomofthora muscae die parasiteert op vliegen. Als zijn sporen op een vlieg komen, ontkiemen die binnen enkele uren. Er vormt zich een kiembuis die het skelet van het insect doorboort. De schimmeldraden groeien vervolgens door het hele lichaam. Een specifiek deel van het mycelium infecteert de hersenen van de vlieg en controleert daarmee haar gedrag. De zwam dwingt de vlieg om zo hoog mogelijk te klimmen, bv. tegen een raam of plant. Daar aangekomen komt uit haar mond een plakkerige brij die ze vastlijmt aan de ondergrond. Haar vleugels gaan rechtop staan. Meteen haar doodsvonnis. De schimmel produceert volop sporen die ze vanop grote hoogte kan verspreiden. Wie zin heeft in een stukje schimmelhorror: bekijk vooral dit filmpje.
Het hacken van hersenen is trouwens niet het monopolie van schimmels. Neem nu de Ampulex compressa of kakkerlakwesp zoals je ze zou kunnen noemen als je de vlag de lading wil laten dekken. Deze graafwesp verdooft eerst de voorpoten van een kakkerlak door haar angel in haar lijf te steken. Eens onbeweeglijk prikt ze met haar angel in het hersenengebied dat de vluchtreflex aanstuurt. Eens de verdoving is uitgewerkt op de voorpoten, gaat de kakkerlak rechtop staan, maar z'n vluchtreflex is weg. De wesp leidt de kakkerlak daarna als een schoothondje naar haar holletje in de grond. Ze legt vervolgens 1 ei op het lichaam van de kakkerlak. De kakkerlak staat in het hol een paar dagen passief te wachten. Daarna komt de wesplarve uit en die begint de kakkerlak rustig op te eten waarbij ze die zo lang mogelijk laat leven. Het ganse proces, nog meer horror maar vooral enorm veel hacking vernuft, wordt in deze video mooi geduid.
Er bestaat nog een soort in de natuur: de Homo Sapiens Hackus. Die heeft een gamma van tactieken om de digitale hersenen van nieuwe gastheren te infiltreren. Het jaarlijkse cybercrime rapport van Europol meldde afgelopen zomer dat er steeds meer kmo's het slachtoffer zijn van ransomeware aanvallen. Losgeld vragen om gestolen data terug te krijgen en computersystemen te deblokkeren zijn daarbij de meest gevolgde tactiek door hackers. De cybersecurity barometer wijst erop dat 1 op de 10 bedrijven aangeeft slachtoffer te zijn van een cyberaanval. Het kan iedereen overkomen, maar de kans daalt als je zorgt voor een goede beveiliging. Cruciaal daarbij is om ervaringen te delen en die niet onder de mat te vegen uit vrees voor reputatieschade. Hackers bouwen collectief hun kenniscurve op, bedrijven doen dat dus ook best. VLAIO ondersteunt je trouwens bij het uitbouwen van die beveiligingslinies. Ook de kakkerlakken bouwen trouwens een beveiligingsstrategie op tegen de Ampulex compressa. 63% van de kakkerlakken die aangevallen worden door de wesp, ontsnappen door zich met kracht te verdedigen.
Goed en slecht bestaat niet in de natuur. Uiteindelijk streeft de Ampulex compressa ook maar naar het verzekeren van de overleving van haar soort. Haar 'talent' om een kakkerlak naar haar hand te zetten, lokt uiteraard ook de nieuwsgierigheid van hersenonderzoekers. Ze ontdekten in het gif een nieuwe familie van peptiden, ampulexinen genoemd. Die zouden een cruciale rol spelen bij het hersenspoelen van de kakkerlak. Het is denkbaar dat dit gif inspeelt op dopamine productie, een productie die bij de ziekte van Parkinson verstoord wordt. Wat hen vooral interesseert is dat, als de wesp geen eitje legt, de kakkerlak zich binnen enkele dagen herstelt. De kakkerlak is dus maar voor een bepaalde tijd geprogrammeerd. Meer inzicht in dat proces, zou kunnen leiden tot mogelijke moleculen om Parkinson af te remmen. Innovatie-inspiratie is nooit veraf in de natuur...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten