Wat Duty of Care me leert over de nood aan innovatie en duurzame transformatie...

Afgelopen weekend bekeek ik de prachtige documentaire 'Duty of Care' van Nic Balthazar. Ze vertelt de wijze waarop de Nederlandse advocaat Roger Cox er de afgelopen jaren in slaagde om zowel de Nederlandse staat als Shell te verplichten om veel meer te doen om de CO2-uitstoot te beperken. De stap om vrouwe Justitia in te schakelen brengt klimaatactivisme dan ook in een nieuw tijdperk. De uitspraak in 2015 dat de Nederlandse Overheid meer haar best moet doen om de klimaatverandering te voorkomen en dus haar klimaatdoelen ambitieuzer moet maken, inspireerde wereldwijd met succes veel andere klimaatactivisten aan om hetzelfde pad te bewandelen en rechtspraak in te roepen. 

Afgelopen weekend las ik ook 'De lange adem van bomen' uit van de Duitse natuurbeschermer en bomenexpert Peter Wohlleben. Wohlleben staat al zijn leven lang op de barricaden als figuurlijke advocaat voor het bos en haar bomen. Hij is een enorme pleitbezorger voor de rol van oerbossen bij het tegengaan van klimaatverandering en het behoud van biodiversiteit.  Zo'n oerbos legt per ha zo'n 1000 ton CO2 vast. Zet je dat om in brandhout, dan is er een dubbele negatieve impact: de CO2 zet zich meteen vrij bij het verbranden en het duurt terug decennia vooraleer er op die hectare terug een zelfde hoeveelheid CO2 wordt vastgelegd. Wetenschappelijke data lijken ook hier niet altijd te volstaan om het tij te keren dus wordt de rechtbank meer en meer ingeschakeld om zich uit te spreken over de aanpak van de Duitse overheid inzake haar bosbouwbeleid.

Opvallend is dat de kern van Roger Cox zijn betoog zich entte op het principe van de maatschappelijke zorgvuldigheidsplicht (Care of Duty). Het is een principe in het recht dat stelt dat je in je eigen handelen geen groot gevaar voor anderen mag creëren.  Zelfs al zijn die handelingen niet specifiek verboden via regels of wetgeving, gedrag dat gevaar betekent voor anderen is verboden en dus strafbaar. Het is niet omdat het niet expliciet in de wetgeving staat dat ik 's nachts geen put mag graven voor je voordeur, dat ik niet verantwoordelijk kan gesteld worden voor de lichamelijke schade die je hebt als je daar 's morgens invalt.  Dat principe zou het volgende decennium best wel eens een belangrijke hefboom kunnen worden in het aanpakken van de klimaatverandering en bij uitbreiding de bescherming van de biodiversiteit. De wetenschappelijke data stapelen zich immers op dat de klimaatverandering en de vermindering in biodiversiteit een gevaar worden voor onze gezondheid en levenskwaliteit.  

Het afgelopen weekend zette dus aan tot wat extra reflectie. Ik ben zelf het vooruitgangsoptimisme niet ongenegen, als het maar niet doorslaat naar een naïef geloof dat alles vanzelf verbetert. Technologische ontwikkelingen dragen veel potentieel in zich om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. Inzetten op de duurzame transformatie zit meer en meer in de kern van wat VLAIO doet. Reden dat bv. in de recente KMO Groeisubsidie oproep duurzaamheid verbreedt van circulaire economie naar ook energie- en klimaattransitie en biodiversiteit.  Innovatie is ambitieuzer dan technologische vernieuwing want vraagt een proces waarbij nieuwe technologie vertaald wordt naar werkbare en aanvaardbare oplossingen. Het vraagt dus een combinatie van technologie en menswetenschappen of zoals dat dan heet een socio-technische perspectief. Verandering op een tempo dat we de klimaatverandering tijdig aanpakken vooraleer een point of no return te bereiken, vraagt dus ook vanzelfsprekend betrokkenheid van de rechtswetenschappen. De kracht van Duty of Care is dat ze illustreert dat alle wetenschappelijke disciplines een rol te spelen hebben in de uitdagende transitie naar een klimaat-neutrale maatschappij. Een aanrader om te bekijken. Ze is nog tot 2 december beschikbaar bij VRT max...