Van bullshit jobs, die noch ambitieus zijn noch bouwen op idealisme, naar moreel
ambitieuze jobs is een traject van veel tinten grijs. Veel jobs bouwen op
ambitie, maar minder op idealisme: duidelijk is dat de auteur geen liefhebber
is van het merendeel van de consultants, bankiers en advocaten. Omgekeerd leidt veel idealisme zonder
concrete ambitie en daadkracht tot een weinig daadkrachtig activisme: ook
activisten verspillen vaak hun talent om echt verandering te brengen. Ze
vinden bewustzijn belangrijker dan actie. Metaforisch uitgedrukt: waar veel
mensen wel helpen om ballen aan het rollen te houden, zijn er veel minder die
nieuwe ballen aan het rollen brengen. Het verlangen om erbij te horen resulteert
meestal in het meedeinen van de massa. Of zoals Taleb het stelt: het zijn vaak
de onbuigzame minderheden die zorgen voor verandering.
Wat mensen in staat stelt om tegen de stroom in te varen, zijn niet
zozeer gevoelens. Empathie en moed zijn 2 verschillende dingen. Veel
belangrijker is een gevoel van eigenwaarde om zelfstandig te oordelen en een
mate van zelfzekerheid. De andere behagen is dus niet de beste motor. De sleutel tot morele ambitie is de
actiedrempel, het kantelpunt waarop je tot actie overgaat. Sommigen doen dat
vanzelf, anderen moeten worden gevraagd of hebben aanmoediging nodig. Het zijn de eersten
die alles in gang zetten. Een verschil
maken vraagt volgens Bregman een cult. Je sluit je aan bij een bestaande cult of start er zelf een nieuwe op. Los van een prachtige Britse rockband uit de jaren
’80 rond Ian Astbury, zijn cults groepen van mensen gedreven door een sterke
missie, neergezet als een subcultuur die nogal vreemd overkomt bij de goegemeente.
Effectieve activisten houden de must om te winnen voor ogen. Ze zijn radicaal in hun doelstellingen, maar doelgericht en dus bereid tot pijnlijke compromissen in hun uitvoering. Dat onderscheidt hen mateloos van idealisten. Het idealisme van een activist, de ambitie van een startup founder, het kritische vermogen van een wetenschapper en de bescheidenheid van een monnik is de ideale mix van ingrediënten die mensen met morele ambitie kenmerkt. Bregman verwijst daarbij naar het bekende voorbeeld van Rosa Parks, de vrouw die aan de basis lag van een massale bus boycot in de jaren '50 door de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Steeds neergezet als een zachtaardige naaister (storytelling is belangrijk), maar in realiteit een ervaren activist getraind in allerlei protesttactieken. Wat leek op een toevallige actie, was een zorgvuldig uitgekiemde aanpak. Er zijn nogal wat mythes als het gaat over het realiseren van maatschappelijke verandering:
- De illusie van bewustzijn: veel mensen zijn zich bewust van mistoestanden, maar handelen er niet naar.
- De illusie van goede intenties: goede bedoelingen zijn niet genoeg. De tactiek van ‘morele reframing’ waarbij je nieuwe argumenten zoekt voor hetzelfde standpunt, ook al zijn die minder gealigneerd met je idealisme. Zo richtte de abolitionist Thomas Clarkson op het lijden van de matrozen op de slavenschepen om die transporten terug te draaien. Uit eigen ervaring: los van duurzaamheid is circulaire economie belangrijk omwille van het belang onafhankelijk te worden van onbetrouwbare regimes die over het gros van de grondstoffen beschikken en spreekt dat belang ondernemingen soms nog meer aan op korte termijn. Of de impact van massieve veeteelt op het klimaat kan meer impact hebben op veel consumenten dan enkel een pleidooi voor dierenwelzijn.
- De illusie van puurheid: de wereld veranderen vraagt samenwerking, vaak tussen mensen die het ook over veel dingen oneens zijn. Kleine stappen vooruit houden de bal in beweging, dus ook hier zijn compromissen nodig. Intersectionaliteit, waarbij verschillende vormen van discriminatie en onderdrukking niet los van elkaar kunnen bestudeerd worden, verlamt vaak verandering. De woke beweging worstelt heel duidelijk met intersectioneel denken. Non-conformisme lijkt vaak inspirerend, maar kan blijven hangen in exhibitionisme. Het is een realistisch idealisme dat historisch gezien zorgde voor de meeste veranderingen.
- De illusie van synergie of het idee dat idealen elkaar ondersteunen en versterken: niet noodzakelijk dus.
Stel dat je gebeten bent door morele ambitie, dan is de vraag natuurlijk
wat je vastpakt. Keuze aan uitdagingen is er genoeg als je wat rond kijkt of bv. eens een blik werkt op
de website GiveWell
| Charity Reviews and Research. Leidraad daarbij volgens
Bregman is de vraag waar je het meeste kan bijdragen, veel meer dan wat je
passie is. Talent als middel, ambitie als rauwe energie. Effectiviteit is
daarbij een leidend criterium. Analyses tonen aan dat de beste goede doelen 50
keer effectiever zijn dan gemiddeld, i.e. ze hebben bv. impact op 50 keer meer
mensen dan vergelijkbare goede doelen die dezelfde doelgroep beogen. Er zijn
best een aantal signalen die wijzen op ruimte voor morele ambitie. Krijg je iets wat de maatschappij overwegend als normaal beschouwt niet uitgelegd aan kinderen, dan is er stront aan de knikker gezien kinderen hypocrisie
vlot blootleggen. Een reflectie over wat historici van de toekomst als de grootste
misdaden uit dit tijdperk zullen benoemen, kan ook tot inspiratie leiden. Dat brengt Bregman al snel tot het
thema dat heden erg centraal staat: klimaat. Alle hens aan dek, met ruimte voor
miljoenen moreel ambitieuze mensen. De echt morele ambitieuzen schoten evenwel
30 jaar terug al in actie, toen de goegemeente ze nog schouderophalend als wereldvreemd wegzette. Wie nu actie onderneemt om de verschraalde
biodiversiteit aan te pakken, krijgt veel minder het podium dan wie over klimaat spreekt. Niemand krijgt
waardering voor de ramp die niet heeft plaatsgevonden of nog niet is
doorgedrongen.
Bij VLAIO zien we meer en meer ondernemers passeren met veel morele
ambitie, waarbij het ondernemerschap en innovatie ingegeven is door de ambitie om een
verschil te maken. Je hebt dansers en mensen die dansers een podium geven. Beiden zijn nodig. Bregman heeft het in zijn boek niet zozeer over startups,
maar daar zit evenzeer potentieel om een verschil te maken als de drijfveer en
missie ingegeven is door een vorm van realistisch idealisme om de wereld te verbeteren. Om
maar één voorbeeld te geven: Ugani ontwikkelde
een aanpak om via 3D-technologie de ledematen van patiënten te scannen en die
met de juiste software te vertalen naar een 3D-printbaar model op maat van elke
patiënt. Op die manier zakken zowel de prijs als de levertijd van de koker,
cruciaal om protheses haalbaar te maken in ontwikkelingslanden. Maar het stopt
niet bij het maken van protheses. Ze zetten ook een systeem op om die patiënten
met fysiotherapie en psychologische ondersteuning te ondersteunen en klaar te
maken richting een nieuwe job. Met VLAIO gaven we ze een paar jaar terug een duw in de rug met financiële
steun en begeleiding door een bedrijfsadviseur. Ondertussen bouwden ze er de Ugani foundation rond. Tweelingbroers die zeer gericht een maatschappelijke uitdaging aanpakken en oog hebben voor effectiviteit. Legio andere voorbeelden vind je bij onze ondernemersvershalen.
De lat qua morele ambitie hoog leggen is het dominante motto doorheen
het boek. Het is een bewuste trap onder ieders gat die Bregman wil geven. Het
boek lijkt in die zin wat afbreuk te doen aan het belang van zeer veel
kleinere, wat minder ambitieuze initiatieven die wel actiegericht werken aan een
betere wereld. Ik denk niet dat het de bedoeling is van Rutger Bregman. Hij moedigt alleen aan om misschien net nog een stap verder
te gaan, tot het je net iets meer out of comfort brengt met in ruil een grotere impact. Ieder bepaalt voor zichzelf hoever hij/zij zich
wil stretchen uiteraard. Het boek start met de vaststelling dat jonge mensen
een voordeel hebben als het om morele ambitie gaat. Naargelang de
leeftijdsteller oploopt, sputtert de motor tot verandering wel eens. Gelukkig
toont het boek veel voorbeelden die aantonen dat het nooit te laat is. Voorbeelden van mensen die ook op latere leeftijd de ommezwaai maakten van een job met weinig maatschappelijke impact naar het leven van een realistische activist. Zoals Perkamentus het al zei tegen Harry Potter: uit
onze keuzes blijkt wie we werkelijk zijn, veel meer dan uit onze talenten…
Geen opmerkingen:
Een reactie posten