Wat dolfijnen me leren over innovatie en kennisdiffusie...

Recent kwam in deze blog de walvis aanbod. Het is dan een kleine stap naar één van de bekendste families binnen de onderorde van de tandwalvissen: de dolfijnen. Bekend zijn in het dierenrijk heeft voor- en nadelen. Nadeel is dat bekendheid vaak voortkomt uit minder positieve nieuwsberichten. De panda is alom bekend doordat hij bijna uitgestorven was. Hij werd daardoor het wereldwijd symbool van het belang van soortenbescherming en biodiversiteit als logo voor WWF sinds 1961. Voordeel is dat die bekendheid extra aandacht geeft aan een familie of soort met het positieve gevolg dat de panda niet langer bedreigd is. En dat terwijl in diezelfde periode sinds 1961 de biodiversiteit met omzeggens 70% is achteruit gegaan. 

De dolfijn won in de jaren '60 populariteit door de film en TV-serie Flipper. Die populariteit vertaalde zich in de oprichting van diverse dolfinaria wereldwijd, dolfinaria die het achteraf bekeken niet altijd zo nauw namen met het welzijn van de dolfijnen. En zelfs bij zij die het oprecht goed meenden, bleken de trainingen en shows voor de dieren een mentale kwelling. De Oscar winnende documentaire The Cove bracht in 2009 de jaarlijkse dolfijnslachtingen in Japan onder de aandacht. In de baai van Taiji hanteert men jaarlijks drijfjacht om 1500 à 2000 dolfijnen de dood in te jagen. Voor wie zich een idee wil geven van de gruwel die dat teweegbrengt, is de documentaire een aanrader. Niet geschikt voor gevoelige kijkers evenwel. Nota bene de vroegere trainer van de Flipper dolfijnen is een notoire voorvechter geworden tegen de drijfjacht en dolfinaria en zat mee achter deze documentaire. Niks mis met voortschrijdend inzicht als dat resulteert in meer dierenwelzijn.

Dolfijnen zijn  bekend voor hun intelligentie. Ze hebben ook een sterke sociale intelligentie. Ze bouwen sterke sociale banden op wat zich bijvoorbeeld vertaalt in het verzorgen van zieke soortgenoten. Dat lijkt te wijzen op altruïsme al is het altijd gevaarlijk om menselijk gedrag te projecteren op dieren. Onderzoek begin jaren 2000 wees er ook op dat dolfijnen een vorm van cultureel gedrag vertonen. Langbektuimelaars foerageren soms met sponzen op hun snuit ter bescherming. Bij het foerageren kan zo'n dolfijn al eens onzacht in aanraking komen met een stuk rots. Zo'n sponge-bag is dus best handig.  Onderzoekers stelden vast dat het gebruik van zo'n beschermingstool van moeder op dochter wordt doorgegeven. 

Wat recenter stelde men een tweede situatie voor van gebruik van een werktuig. Dolfijnen jagen vissen op in een grotere schelp. Ze brengen die schelp dan naar boven en gieten dan de inhoud van de schelp (wat en vis) in hun mond. Dit filmpje illustreert mooi hoe ze dat aanpakken. Het moet zijn dat ze iemand oesters hebben zien eten. Extra vaststellingen en statistische analyses resulteerden in de schatting dat 57% van de dolfijnen de techniek hanteren. Die wordt dus binnen generaties doorgegeven, niet enkel van ouders op hun nageslacht. Biologen veronderstellen dat overdracht van kennis van ouders naar kinderen volstaat bij stabiele omgevingsvoorwaarden. Als die laatste snel veranderen, is het echter voordelig om zelf te experimenteren met nieuwe aanpakken binnen een generatie. Technieken van ouders kunnen immers achterhaald zijn. In 2011 was er in Shark Bay, een gebied rijk aan dolfijnen nabij Australië, een zee hittegolf die veel ecologische schade teweegbracht. Wetenschappers zagen hierna een sterke toename van het benutten van schelpen door dolfijnen om vissen te vangen. 

Wetenschappers hanteren 'network-based diffusion analysis' als statische tool om transmissie van informatie in een sociaal netwerk te kwantificeren. Simpel gezegd: hoe meer interacties tussen individuen, des te hoger de transmissiesnelheid. Een niet onbelangrijk inzicht in het organiseren van kennisdeling binnen organisaties en daarbuiten. Onnodig te zeggen dat we zelf in een tijdperk leven met snelle veranderingen. Het is geen acute hittegolf, maar wel een durende klimaatswijziging met een variëteit aan acute gevolgen waaronder  overstromingen, zware stromen, koude- en hittegolven, droogte... Exploreren en het snel overdragen van kennis binnen en tussen generaties is dan belangrijk om snel veerkrachtig te worden. Niet enkel van ouder op kind, maar maatschappij breed. Samenwerken is ongetwijfeld één van de belangrijkste competenties voor de 21ste eeuw om kennis snel te ontwikkelen en verspreiden en zo innovatie te stimuleren. Kennis opbouwen en doorgeven is ook de opzet van collectieve projecten die we vanuit VLAIO ondersteunen. Een aanrader dus om aan te sluiten bij de nieuwe COOCK oproep, zeker als je als kmo zoekend bent hoe nieuwe kennis te vertalen naar eigen innovatiekansen...