Wat de pokken mij leren over innovatie...

Inentingen en Bible Belt: het is een combinatie die om de zoveel jaren wel eens in de pers opduikt als er zich weer een uitbraak voordoet van een virus. Uit geloofsovertuiging weigeren Orthodox-Protestanten zich te laten inenten: in wat God gecreëerd heeft, mag de mens immers niet ingrijpen. Anders gezegd: als mensen ziek worden, dan zal God daar wel zijn redenen voor hebben. Sinds Corona weten we dat ook buiten de Bible Belt er  stemmen zijn die declameren dat inentingen meer kwaad dan goed doen en vooral de farma-industrie ten goede zouden komen. Nu zijn tegenstemmen een democratie waardig, ook als het over vaccinatie gaat. Alleen wordt het moeilijk als die tegenstemmen niet het wetenschappelijk pad van these en antithese volgen, maar hun eigen waarheid creëren los van enige wetenschappelijke methodiek.  Complottheorieën lijken meer dan ooit opium voor een deel van het volk. En het is een sterk opium. Vraag dat maar aan Edward Jenner.

Deze Engelse arts leeft einde 18de, begin 19de eeuw. In die periode was arts zijn nog een job voor avonturiers. Het was de tijd waarin aderlatingen nog niet gecorreleerd werden met een financiële crisis of ongeremde inflatie, maar aan een grote naald. Antibiotica was nog een nobele onbekende in de medische handboeken. Ontstoken ledematen werden al snel behandeld door ze gewoonweg af te zetten, uiteraard zonder verdoving. Pijngrens stond toen nog niet in de woordenschat. Een van de meest gevreesde ziektes in die periode, waren de pokken, veroorzaakt door het Variolavirus. Met een mortaliteit van 10 à 20% was het meteen ook een van de meest dodelijke ziektes. En een geschikte behandeling bestond niet. Wel werd via een zogenaamde variolatie een Turkse pokkenvariant op de huid aangebracht die als minder schadelijk werd aanzien. Men had immers vastgesteld dat mensen die de pokken overleefden, nadien immuun werden. Helaas leidde de behandeling met de Turkse variant vaak ook tot de dood. Het enthousiasme voor een preventieve behandeling kende dan ook geen hoogtij. 

Als arts kwam Jenner ook veel bij landbouwers. Daar ving hij op dat wie al eens door koepokken was geveld, vrij van gewone pokken bleef. Jenner beet zich vast in die overtuiging en ging ze valideren door mensen in te spuiten met de koepok en ze vervolgens te varioleren met de Turkse pokkenvariant.  Daarbij stelde hij vast dat ze, na inenting, ongevoeliger bleken voor de pokken. Het eerste bewijs van vaccinatie was geleverd.  En dan kwam de weerstand...

Andere artsen trokken zijn beweringen in het belachelijke omdat ze veel geld verdienden met de bestaande behandeling. De Kerk reageerde ook sceptisch, want het behandelen van mensen met lage schepselen leek op een complot met de duivel. En dus zou je als straf na vaccinatie met koepokken een kop in de vorm van een koe krijgen. Innovatie en weerstand: het zijn de beste vrienden.

Maar Jenner liet zich niet uit zijn lood slaan. Zoals het een wetenschapper betaamt, zette hij zijn testen consequent door. Niet met één patiënt, maar met tientallen. Geen betere ambassadeurs dan mensen die  de positieve gevolgen zelf ervaren hebben. Die groep groeide gestaag en de weerstand maakte daardoor uiteindelijk plaats voor een sterk geloof in de kracht van vaccinatie. 

Creatief kijken en een bestaand dominant model in vraag durven stellen, het blijft de basis voor innovatie. Technologisch zijn de mogelijkheden omzeggens onbeperkt. Alleen moet je de noden in de markt wel combineren met geschikte technologie. Al de collega's van Jenner waren niet minder verstandig. Integendeel, er was al het inzicht dat de immuniteit van de mens werd aangewakkerd door éénmaal de pokken te overleven. Maar niemand zag of durfde de stap te zetten om met een minder schadelijk pokkenvirus dat de veeteelt tergde, een behandeling uit te werken.  

Nu, de waarheid heeft haar rechten, Jenner was niet de eerste die koepok vaccinatie toepaste. 20 jaar voor Jenner zijn behandeling testte, was er al een landbouwer, Benjamin Jesty, die zijn familie zelf had geïnfecteerd met pus uit een koepok. Hij kan worden beschouwd als de ware uitvinder van de koepokvaccinatie. Alleen beperkte hij zich dan weer tot eigen gebruik zonder er werk van te maken om de behandeling in de markt te zetten. Daar  maakte de ondernemer in Edward Jenner het verschil...