Lemmingengedrag te mijden bij innovatie...

Lemmingengedrag... Het woord viel afgelopen dagen in een reportage over de Franse Presidentsverkiezingen. Mensen vertonen lemmingengedrag als ze populaire opinies volgen zonder ze zelf kritisch in vraag te stellen. De geschiedenis maakt voldoende duidelijk waartoe lemmingengedrag kan leiden. Mijn biologische kennis over lemmingen is allicht ergens blijven liggen in de boekenkast van klas Moderne 3a in het Sint-Aloysiuscollege te Geel, want mij was niet duidelijk waarom de lemming aan de bron ligt van dit sociale fenomeen. Ik heb het dan maar even opgezocht en het dient gezegd: de lemming heeft de geschiedenis al wat beroerd.

Aan de bron van de menselijke interesse voor deze woelmuis ligt een sterke fluctuatie in haar populatie en dat op erg korte tijden. De meest gekke theorieën zijn gerezen uit creatieve breinen om deze schommelingen te verklaren. In de 16de eeuw stelde de geograaf Zeigler of Strasbourg dat de lemmingen uit de lucht vielen bij zware winterstormen en dan sneuvelden bij het groeien van het eerste lentegras. In de 17de eeuw waren de wetenschappers al wat 'slimmer'. De Deense fysicus Ole Worm kwam tot de conclusie dat die lemmingen wel uit de lucht konden vallen, maar enkel doordat ze met de wind werden meegevoerd en niet door spontane metereologische creatie zoals die domme Zeigler dacht.

En de zinsverbijstering gaat verder in de 20ste eeuw. In een Disney (docu)film uit 1958 (White Wilderness) springen hordes lemmingen gezamenlijk van de Noorse kliffen als ze migreren omwille van voedselschaarste. Los van het feit dat ze daardoor weer uit de lucht leken te vallen,  ontstond hier ook het misverstand dat lemmingen mekaar volgen, ongeacht de gevolgen. Dat de beestjes buiten beeld door de crew "gewoon" van de klif werden geduwd, werd pas later duidelijk. Gaia was nog veraf in de jaren '60...Maar de reputatie van de lemmingen was gevormd. Anno 1990 kwam 'Lemmings' op de markt, een computerspel waarin de mythe verder werd versterkt. U raadt het al: de lemmingen lopen netjes achter mekaar in dit spel.

De biologie heeft haar rechten, dus ik stel voor om lemmingengedrag uit onze woordenschat te schrappen. Het doet oneer aan die prachtige woelmuizen. Helaas, de kans is klein dat mijn oproep gehoor vindt. Meer nog, als je er begint op te letten, is lemmingengedrag nooit ver weg in de maatschappij, ook niet bij innovatie, of wat daar soms verkeerdelijk wordt onder verstaan. Wanneer wordt een bedrijf vaak geprikkeld door innovatie? Pas als het vaststelt dat een collega-bedrijf succesvol is door te innoveren met een nieuwe dienst, een nieuw product, een nieuw businessmodel...Nu is er niks mis met slim kopiëren. Maar te vaak blijft het gewoon bij kopiëren of worst case bij slecht kopiëren.  "Good artists copy, great artists steal" , zei Picasso. Originele covers zijn meestal succesvoller dan covers die krampachtig het origineel trachten te imiteren omdat het ooit succesvol was. Bij innovatie is het niet anders...

Ik ben u nog het antwoord schuldig, waarom lemmingen dan toch sterk in populatie fluctueren. Uiteraard omdat ze slimmer zijn dan wij altijd menen te denken over de gemiddelde fauna op deze aardbol. In realiteit resulteert de sterke frequentie in hun aantal immers doordat ze hun voortplanting aanpassen aan de omgeving. In tijden van schaarste daalt hun aantal, in tijden van overvloed stijgt het. Over 'wendbaarheid' gesproken...